به گزارش خبرنگار مهر، در ماه می سال ۲۰۰۵ وزرای بهداشت کشورهای جهان در پنجاه و هشتمین مجمع بهداشت جهانی بیانیه مشترکی را در زمینه تعهد و حمایت از اهدای خون داوطلبانه به امضا رساندند و طی قطعنامه‌ای روز ۲۴ خرداد (۱۴ ژوئن) به نام روز جهانی اهداکنندگان خون به عنوان رویداد سالانه نام‌گذاری شد. در این قطعنامه کشورهای عضو ملزم به اجرای برنامه‌های سازماندهی شده، ملی و هماهنگ با برنامه‌های نظارتی شده‌اند و دولت‌ها برای تأمین و گسترش خدمات انتقال خون با کیفیت بالا باید سازمان‌های مربوط را از نظر اختیارات و بودجه حمایت کنند تا بتوانند خون مناسب را برای پاسخگویی به نیازهای بیماران جمع آوری کنند.

هم اکنون طبق اعلامیه ملبورن دستیابی به تمام منابع خون از طریق اهدا کنندگان داوطلبانه بدون چشمداشت مادی برای همه کشورها تا سال ۲۰۲۰ برنامه ریزی و پیش بینی شده است.

تضمین دسترسی به خون و محصولات خونی سالم، کافی و با کیفیت به عنوان یک بخش اساسی در پوشش همگانی سلامت و عضو کلیدی از سیستم‌های سلامت مؤثر است که سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین المللی انتقال خون برآن تاکید دارند.

انتقال خون، سالیانه جان میلیون‌ها نفر را نجات می‌دهد. خون و محصولات خونی در مدیریت صحیح مادرانی که از خونریزی مرتبط با بارداری یا زایمان رنج می‌برند، کودکانی که به کم خونی شدید به دلیل مالاریا و یا سوءتغذیه مبتلا هستند، بیمارانی که دارای اختلالات خونی و مغز استخوان، اختلالات ارثی هموگلوبین و نقص سیستم ایمنی، قربانیان تروما، موارد اورژانسی، بحران‌ها، تصادفات و همچنین بیمارانی که تحت درمان‌های پیشرفته جراحی و پزشکی هستند، نقش اساسی را بر عهده دارد.

کمپین امسال نیز بر موضوع اهدا خون و دسترسی جهانی به تزریق خون سالم به عنوان بخشی از دستیابی به پوشش همگانی بهداشت تاکید دارد. شعار «خون سالم برای همگان» برای بالا بردن آگاهی از نیاز به خون سالم و نقش حیاتی اهدای خون داوطلبانه طراحی شده و تبدیل شدن مردم به اهدا کننده مستمر تشویق ایشان از اولویت‌های اطلاع رسانی در سال جاری است.

امروزه یکی از مهم‌ترین نیازهای مراکز بهداشتی و درمانی جهان و بسیاری از سانحه دیدگان، مادران در آستانه زایمان، نوزادان نارس مبتلا به زردی، بیماران خاص، خون و فرآورده‌های خونی سالم است. در کشورهای در حال توسعه مرگ حین زایمان سومین علت منجر به مرگ در زنان ۱۵ تا ۴۴ ساله است که ۲۷.۱ درصد موارد مرگ ناشی از خونریزی حین زایمان است. روزانه بیش از ۸۰۰ زن در اثر عوارض ناشی از حاملگی جان خود را از دست می‌دهند که از این میزان ۹۹ درصد مربوط به کشورهای در حال توسعه است.

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۵، بیش از ۱۷۷/۴ میلیون واحد خون اهدا شده است که ۴۲ درصد آن در کشورهای با درآمد بالا که ۱۶ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده اند، تأمین شده است. بر این اساس ۸۴ درصد جمعیت جهان که شامل کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته است، فقط به ۵۸ درصد عرضه خون در جهان دسترسی دارند.

در سال‌های اخیر با توجه به پیشرفت‌های اخیر سازمان انتقال خون ایران در رسیدن به استانداردهای مطلوب بین المللی در زمینه سلامت خون، کشور ما اختلاف خود را با کشورهای منطقه به حد چشمگیری افزایش داده است و می‌توان اذعان نمود که ایران رتبه اول را در این زمینه در میان کشورهای منطقه دارد.

درصد اهدا به ازای جمعیت

میزان اهدای خون به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت در کشورهای با درآمد بالا ۳۲/۶، در کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا ۱۵/۱ و در کشورهای با درآمد پایین ۸/۱ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت، است. متوسط نرخ اهدا در کشورهای عضو مدیترانه شرقی ۱۴/۹ است. در حالی که این میزان در ایران در حال حاضر ۲۵ است. هنوز ۶۶ کشور در جهان کمتر از ۱۰ اهدا به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت دارند.

ایران توانست در سال گذشته دو میلیون و ۲۰۰ هزار واحد خون را از طریق اهدای داوطلبانه و بدون چشم داشت تأمین کند.

درصد انواع اهدا

اهدای خون داوطلبانه و بدون چشمداشت نقش مهمی در تضمین سلامت خون ایفا می‌کند. انتقال HIV، هپاتیت B و C و سایر عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون در اغلب کشورها خطر قابل توجهی را در بر دارد. اما این خطر می‌تواند در صورت استفاده از خون‌های اهدایی توسط اهداکنندگان داوطلب و بدون چشمداشت به جای استفاده از خون‌های اهدا شده توسط اهداکنندگان جایگزین و پولی بسیار کاهش یابد.

به طور کلی در میان کشورهای گزارش شده، ۸۳/۳ درصد از خون‌های اهدایی از طریق اهدای داوطلبانه بدون چشمداشت، ۱۶/۴ درصد از طریق اهدای جایگزین و ۰/۳ درصد از اهدای خون پولی است. هنوز ۵۸ کشور در جهان به اهدای خون جایگزین و پولی وابسته‌اند. متوسط اهدای خون داوطلبانه در منطقه مدیترانه شرقی ۵۱ درصد است. این در حالی است که ایران در سال ۲۰۰۷ به عنوان اولین کشور منطقه به اهدای ۱۰۰ درصد داوطلبانه و بدون چشمداشت دست پیدا کرد.

محصولات خونی

در سال ۲۰۱۵، بیش از ۸۵ درصد از خون‌های کامل اهدایی در سطح جهان تبدیل به فرآورده‌های خونی می‌شوند. این نرخ در کشورهای با درآمد بالا ۹۷ درصد، در کشورها با درآمد متوسط رو به بالا ۹۲ درصد، در کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین ۶۶ درصد و در کشورهای با درآمد پایین ۵۹ درصد است. در حالی که متوسط این نرخ در کشورهای عضو منطقه مدیترانه شرقی ۶۵ درصد است، ایران با تبدیل بیش از ۹۷ درصد خون‌های اهدایی به فرآورده‌های خونی در رده کشورهای با درآمد بالا قرار دارد.

تنها ۵۰ کشور از ۱۷۳ کشور گزارش کننده، محصولات مشتق از پلاسما را از طریق پالایش پلاسما تولید می‌کنند. ۸۳ کشور داروهای مشتق از پلاسما را وارد می‌کنند و ۲۴ کشور از هیچ محصول مشتق از پلاسما در طول مدت گزارش استفاده نکردند و ۱۶ کشور هم به این سوال پاسخی ندادند.

حدود ۱۶/۱ میلیون لیتر پلاسما از ۴۱ کشور گزارش دهنده برای تولید محصولات مشتق از آن پالایش شده است. از این میزان ۳۶ درصد از پلاسما از خون کامل به دست آمده است.

تولید ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما

علی اکبر پورفتح اله مدیرعامل سازمان انتقال خون، با اشاره به تولید ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما، گفت: برای تأمین نیاز کشور دست کم باید این تولید دو برابر شود و طبق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های منطقه‌ای و جغرافیایی باید هر منطقه برای داروهای پلاسمایی مورد نیاز خود از پلاسمای همان منطقه استفاده کند.

وی همچنین از بازیافت ۵۰ درصد پلاسمای خون‌های اهدایی در ایران خبر داد و افزود: تولید پلاسمای ایران باید به سمت تولید خمیر پلاسمایی برود و این کار افزایش ارزش افزوده و امکان انتخاب بهترین پالایشگر با توجه به محصول مورد نیاز در پی دارد و بدین ترتیب دستیابی به صنعت پلاسما در ایران ساده‌تر می‌شود.

در همین حال، بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون، در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: موضوع کمپین امسال، اهدا خون و دسترسی جهانی به تزریق خون سالم به عنوان بخشی از دستیابی به پوشش همگانی بهداشت است.

وی افزود: ما شعار «خون سالم برای همگان» را برای بالا بردن آگاهی از نیاز جهانی به خون سالم در مراقبت‌های بهداشتی و نقش حیاتی اهدای خون داوطلبانه در دستیابی به هدف پوشش سلامت جهانی انجام می‌شود، قرار داده ایم.

حاجی بیگی ادامه داد: شعار امسال خطاب به همه دولت‌ها، مقامات بهداشتی ملی و خدمات خون ملی برای تأمین منابع کافی و ایجاد سیستم‌ها و زیرساخت‌ها برای افزایش جمع آوری خون از طریق اهداکنندگان خون داوطلبانه و مستمر؛ ارائه مراقبت از اهداکننده؛ ترویج و اجرای مناسب استفاده بالینی از خون و ایجاد سیستم‌های نظارت بر کل زنجیره انتقال خون است.